Dzieje Parafii Głusk – Leoncin

O PARAFII

Głusk to wieś położona na terenie zalewowym przy drodze Kazuń-Leoncin-Polesie. Nazwa pochodzi od słowa głusz lub głuszcza, czyli miejsce odludne i nie zamieszkane. Trudno ustalić dzisiaj od kiedy datuje się osadnictwo w tym rejonie. Przyjmuje się, że fundację pierwszego drewnianego kościoła należy umiejscowić w XIII wieku. Wznieśli go zapewne książęta mazowieccy.

Pierwsza pewna historyczna wzmianka o kościele pochodzi z 1502r., wówczas pleban głuski Marcin Rogowski zamieniał się z plebanem skoszewskim Maciejem Krzyżanowskim na beneficja. W 1542 r. pleban głuski Maciej Secemski otrzymał pewne dzisięciny na terenie parafii. W latach 1593-1603 występuje pleban Stanisław z Garwolina. W 1603 r. świątynia była drewniana i nosiła wezwanie św. Małgorzaty.

W lustracjach królewszczyzn Głusk występuje dopiero w 1661r., a więc po zniszczeniach „potopu”. Kolatorem był wówczas król, lustratorzy tak opisują zniszczenia na terenie parafii: „Kościół bywał przed wojną szwedzką w tej wsi drewniany, który nieprzyjaciel spalił, na tym miejscu kapliczka teraz postawiona przyszłego roku przez ks. Plebana Zrzekońskiego”.

Kolejna informacja o kościele w Głusku pochodzi z 1789 roku mówi o tym, że chylił się on ku upadkowi, mimo że od jego pożaru oraz budowy nowego upłynęło niewiele czasu. Wiadomo także, iż w tym samym czasie obok kościoła stała, na usypanej górze, drewniana kaplica, którą zbudował pułkownik wojsk koronnych Jan Bakałowicz, procesor dzierżawy głuskiej. Przypuszcza się, że to zapewne ta kaplica została przeniesiona na teren cmentarza w Leoncinie w 1879r. przez ówczesnego proboszcza ks. Hipolita Nowińskiego, a nie starsza fundacji ks. Zrzekońskiego. Istnieje ona po dziś dzień jako kaplica na cmentarzu pod wezwaniem św. Trójcy.

Kościoły zazwyczaj budowano w dużych skupiskach ludzkich, z faktu istnienia w średniowieczu kościoła wnioskuje się, że miejscowość była już dużym skupiskiem osadniczym. Przypadek Leoncina ilustruje przeciwne zjawisko, gdy kościół postawiony na pustkowiu zaważył na powstaniu i rozwoju miejscowości. W 1885 r. zapisano: „…zwiedzającemu tę posesję wśród lasu, przedstawi się literalnie tylko kościół, plebania, zabudowania gospodarskie, dom kościelny; z czasem może zjawią się około kościoła wiejskie zagrody; dotąd jednak w prawdziwym pustkowiu stoi ten śliczny kościół”. Tak się stało. Po stu latach Leoncin stał się dużą osadą z Urzędem Gminy i wszystkimi instytucjami gminnymi, a Głusk – niegdyś ośrodek administracyjny gospodarki królewskiej – spadł do rangi małej wioski.

Budowniczy kościoła ks. Hipolit Nowiński pracował w parafii 15 lat, zmarł 25 kwietnia 1894r. i jak zapisał w kronice jego następca: „miał tu sporo malkontentów, którzy skarżyli go do różnych władz, a więc pękło z żalu Jego serce, umarł nagle, po procesji w dzień św. Marka mając 64 lata.”

Wioski należące do parafii Leoncin

Gać, Głusk, Gniewniewice Folwarczne, Gniewniewice Nowe, Gniewniewice Stare, Grochale Nowe, Leoncin, Mała Wieś Nowa, Mała Wieś przy Drodze, Michałów, Polesie Nowe, Wilków Nowy, Ośniki, Rybitew, Sowia Wola Folwarczna, Stanisławów, Teofile, Wilków Polski, Wilków nad Wisłą, Wincentówek

W latach 1882-1883 mury obwodowe kościoła były już wybudowane do wysokości gzymsów koronujących. Do roku 1883 nie były jeszcze rozpoczęte prace przy wieżach kościoła oraz sklepieniach w nawach. Ostatecznie oddanie świątyni do użytku nastąpiło w roku 1886, tuż po uzyskaniu od władz carskich w 1884 r. (po wielkiej powodzi) pożyczki w wysokości 500 tys. rubli.

W niedzielę Trójcy Przenajświętszej 20 czerwca 1886 roku nowy kościół został konsekrowany przez biskupa Kazimierza Ruszkiewicza, sufragana warszawskiego.

W czasie działań militarnych I wojny światowej kościół bardzo mocno ucierpiał. Na skutek ostrzału artyleryjskiego m.in. całkowitemu zniszczeniu uległ dach nad nawą główną oraz sklepienie nawy i zakrystii. Ponadto zniszczeniu uległy szczyty obu wież.

W okresie dwudziestolecia międzywojennego, w latach 1920-21, odbudowano główny korpus nawy, a wieże w 1923 r., o prawie dwukrotnie obniżonej wysokości. Wnętrze kościoła wyremontowano i ponownie wymalowano. Prezbiterium jako jedyne zostało zachowane w pierwotnej dekoracji malarskiej. Okres II wojny światowej kościół przetrwał szczęśliwie bez większych zniszczeń. Po wojnie w kościele przeprowadzono kilka znaczących remontów związanych z dachem, oknami i wystroje wnętrza świątyni. Staraniem kolejnych włodarzy parafii i dzięki wsparciu parafian Bóg mieszka pośród swego ludu po dziś dzień.

Kościół w Leoncinie wpisany jest do rejestru zabytków nr 1052/1045 z dnia 18 lutego 1974r.